Przesiadka z Maxa?

[Chalek]

Witam,

 

Pracuje w Maxie już jakiś czas i jest to właściwie jedyny program 3d tego typu jaki znam (w sensie umiem). Nie liczę takich rzeczy jak ZBrush, wings, czy terragen, bo to trochę inna kategoria. Zastanawiam się, czy nie powinienem się przesiąść na coś innego. Nie dla samej frajdy przesiadania (raczej frajda to z tego mała jest) oczywiście, tylko dlatego, że pare rzeczy mi w maxie nie odpowiada i może gdzie indziej lepiej by mi się pracowało. Liczę, że coś mi poradzicie: albo doradzicie jakiś soft, albo odradzicie przesiadkę.

Co mi w maxie nie odpowiada? nie sa to konkretne rzeczy, które moge stwierdzić, że sa do dupy i tyle, jest to raczej rodzaj dyskomfortu w korzystaniu z różnych funkcji. Po prostu czuję, że mogłoby być niektóre rzeczy lepiej rozwiązane, no i może gdzieś są? A są to między innymi:

- narzędzia do selekcji poligonów, punktów itd w editpoly,

- niestabilnośc programu (jest z tym coraz lepiej, ale i tak się wywala za często),

- unwrapowanie uvw - brak takich opcji jak w ostatnim blenderze,

- nieczytelny dla mnie schematic view sceny (drzewko)

- niewygodne dla mnie narzedzia do animowania operowania kluczami, caly ten schematic view. Moze to wynika z malej wiedzy na ten temat, duzo sie tym nie zajmowalem dotad.

- material editor - dla mnie najgorsza czesc programu chyba, malo opcji wyswietlania, nie mozna tego skonfigurowac jak by sie chcialo.

 

sa i plusy: vray do ktorego sie przywyczailem, dla mnie stosunkowo nietrudny interfejs.

 

Jakis sugestie?

[Salvator]

raczej przesiadka na stałe nie ma większego sensu, prędzej czy później wrócisz na max'a. Krótka przerwa i dokształcenie się w innych programach dobrze robi, człowiek robi się bardziej ... uniwersalny.

Nie wiem tylko czego chcesz od material editora ... jakbym miał w maxie takie monstrum jak w blenderze to bym się powiesił :/

tak właściwie powinieneś sobie zadać pytanie co tak naprawdę chcesz robić w 3d. Inny program wybierze ktoś komu się marzy zrobienie drugiej Katedry, inny ktoś kto chce modelować do końca życia samochody (pozdro). Jeśli jeszcze nie wiesz co będziesz chciał robić, to się nie przesiadaj bo to bez sensu...

 

pozdro

[nielot007]

ja sam stram sie nauczyc (hmmm) softimage XSI cos tam juz umiem wiec polecam wlasnie go gdyz jest podobny do maxa (modeling poly&nurbsy) malo znam ten program napewno batou i inni ci wiecej na jego temat powiedza:D:D

tylko ze ma on jedna wade(jaka znam) potrzeba mu "dziwnej";) konfiguracji kompa rozdzielczosc 1280x1024 i na radeonach niezbyt dobrze dziala:(:((a ja mam radka i nie wiedze nie moge zaznaczyc polygonow) wiec ten program polecam

choc rhino ktore tez lekko znam jest dobre ale to juz inna bajka..................:D:D

oba programy maja latwy interfejs i sa latwe w obsludze:D:D latwo sie w nich polapac

tyle odemnie

pozdro

 

 

edit:

salvator czemu przesiatka nie ma sensu?? wedlgu mnie ma (nie zawsze) np. w softimage jest 1000000razy lpeszy polymodeling niz w maxie wiec mi by sie oplacalo uczyc sofitmage:D mial bym mniej problemow niz w maxie (a nieraz to sie tak stresuje..) gdyby mi XSI lepiej dzialalo bys sie przesiadl z maxa(chyba;))

pozdro

[sartr]

jedyne z czym moge sie z tobą zgodzić to z unwrapem - faktycznie jest tragiczny, ja staram sie posiłkować czasami wings3d choć faktycznie podobno blender rządzi...nie wiem, niemiałem okazji

[Chalek]

Salvator: Mam za mało czasu żeby się uczyć czegoś dla uczenia. Albo zostaje w maxie, albo się przesiadam. Material editor? Kilka rzeczy: chciałbym móc wybrać teksturę w niższej rozdzielczości do wyświetlania w nim, a nie czekać aż 9 materiałów z teksturami 4k x 4k mi się załaduje, żebym mógł zwiększyć ilość materiałów w material editorze, żebym mógł łatwiej oglądać mapy z których składa się materiał (osobno) itd. mógłbym wymieniać jeszcze długo. Do czego chce uzywać? Niestety do wszystkiego, bo muszę znac program w ktorym zrobię wizualizację, samochód, animkę z cellshadingiem, model do gry itd. Dlatego właśnie interesują mnie duże uniwersalne pakiety.

nielot007: Zastanawiałem się nad XSI, nawet go ze 2 razy odpaliłem. Jak tam jest z rendererami? VRaya to na pewno nie ma, jest jakaś alternatywa? coś prostego i szybkiego? Rhino jest bardzo spoko, trochę w nim dłubałem, bardzo przyjemny, ale raczej jako dodatek, bo jak pisałem potrzebuje czegoś uniwersalnego.

unwrap tragiczny nie jest, ale mógłby być lepszy.

[blood_brother]

W XSI 4.2 jest tylko Mental Ray 3.3. XSI ma tez ta zalete ze w viewportach bardzo ladnie chodzi. Mi osobiscie wygodniej sie modeluje w XSI niz w maxie. Jest taki...szybszy:)

Wydaje mi sie ze mozna sprobowac kazdego i zostac w tym ktory sie najbadziej podoba.

[Chalek]

Pewnia racja z tym próbowaniem, ale pytam żeby się dowiedzieć czy warto próbować i jeśli tak to czego. Na razie na listę wpadł XSI. Ale cały czas nie wiem czy jest sens się przesiadać.

[Salvator]

ee tam, XSI chodzi tylko w astronomicznej dla mnie rozdziałce 1280 :D ale skoro potrzebujesz do wszystkiego ... no cóż ... tak nie za wiele da się osiągnąć.

ja na twoim miejscu spróbowałbym Mayi, jest PLE dostępne za darmo, więc możesz testować do woli ...

[Tomek Kosiorek]

nie rozumiem-sa mniej wiecej cztery programy ktore sie licza-a licza sie dlatego ze oferuja dobre (w miare)rozwiazania-pytanie czy warto probowac jest dla mnie troche dziwne-to dyskusja o wszystkim i o niczym-jezeli studia pracuja w danym programie to znaczy chyba ze warto...

[nielot007]

salvator--> no dal mnie tez astronomiczna ja mam jeszcze problem bo mam radeona:(:( ale chyba warto aha a mozesz (jak znasz) podac strone gdzie mozna sciagnac demo mayi??

[Chalek]

Tomek - ja nie mam wątpliwości, że te programy są dobre, max też jest dobry. Mam wątpliwości, czy jest sens przesiadać się z maxa na coś innego. Na próbowanie dla próbowania nie mam czasu, stąd ten wątek i prośba o Wasze zdanie, bo możę mnie to jakoś nakieruje. Napisałem co mi w Maxie nie pasuje i liczę na odpowiedź czy winnych programach jest to lepiej rozwiązane.

[dirty]

ja powiem tylko tyle, ze jak nie masz czasu na poswiecenie conajmniej dobrych paru tygodni na to, zeby w innym progsie dojsc do podobnego poziomu co w maksie, to daj sobie siana. a na pewno nie bedzie to hup siup, szczegolnie, ze taki xsi, o mayi nie wspominajac, sa imho duzo trudniejsze od maksa (co nie znaczy w sumie, ze lepsze) poza tym, nie ma programu idealnego. kazdy ma silniejsze i slabsze strony. przesiadziesz sie na maye czy xsi to bedzie pomstowac na mase innych rzeczy, bo moga byc wg ciebie zdrowo porabane... co nie znaczy, ze nie mozesz rzucic okiem na oba progsy, maya ma darmowe PLE a xsi EXP.

[darkelf]

heh, zainstaluj sobie po kolei kazdy wiodacy i sprawdz te opcje... czy ci odpowiadaja czy nie ;). ile ludzi tylko gustow.

[Tomek Kosiorek]

jezeli liczysz na profesjonalizm i rozbudowanie opcji to wg mnie Maya-natomiast max oferuje krótka"learning curve"-w maya trzeba troche posiedziec ale po dluzszym czasie mysle ze moglbys byc zadowolony;XSI-mam do niego sentyment ale jakosnauczyc sie nie moglem wiec wykasowalem triala-cinema-nigdy sie nie przekonam-po prostu uprzedzenie-wiec wg mnie jesli potrzebujesz "do wszystkiego" to moim zdaniem tylko maya...albo houdini-program monstrum-tez mozna sciagnac for non commercial

[sartr]

a moim zdaniem prawda jest taka ze zamienisz siekierke na kijek...to co w maxie cie denerwuje moze bedzie i lepiej rozwiązane w innych programach ale jest tam również i wiele gniotów..tak że mozliwe ze szybko zatęsknisz za maxem...pozatym do końca Cie nierozumiem material editor jest rewelka..jak to niemożesz osobno oglądać map???

[Chalek]

Mogę oglądać osobno, może źle się wyraziłem. Szkoda, że nie muszę odpalać osobne okienko z Material/Map Navigator. To akurat mały problem.

 

Tomek: a co z Lightwave?

[Tomek Kosiorek]

no on jest dla mnie zle pomyslany i kazda wersja zawiera irytujace bledy(wiem to z opiso)nie akceptowalny dla mnie podzial aplikacji na dwa programy:modeler i layout(animacja)dyskwalifikuje go w moim oczach

[peters]

ja wlasnie po 1.5 roczniej przygodnie z maxem przezucilem sie na lw, i jakos wszytsko odrazu zrobilo sie latwiejsze, tak sadze

nie przeszkadza mi ze jest podzielony na 2 moduly, nawet pomaga, nie jest tak ze trzeba odpalic najpierw modelera i zrobic model pozniej odpalac layouta (zeby zrobic jakis tam renderek, i jak cos nie pasi spowrotem odpalac modelera itp.), wszytsko moze dzialac plynnie z podgladem aktualnej wersji modelu w layoucie dzieki hub'owi, ja zandych zlych rzeczy w nowszych wersjach lw nie zauwazylem, a nawet jak juz sie trafia to zawsze jest rozwiazanie, czasem duzo lepsze niz bylo wszczesniej

no i spokojnie lightwave mozna zaliczyc do czolowki programow 3d

niedlugo pojawi sie na Evermotion review do lw[8]

 

polecam zainstalowanie programu i zobaczenie na wlasne oczy jak to tam wyglada itp.

 

pozdrawiam

peters

[Reanimator]

"jezeli liczysz na profesjonalizm i rozbudowanie opcji to wg mnie Maya"

Zawsze usmiecham sie na takie teksty, chociaz jestem milosnikiem Majki:)

 

Co to znaczy 'profesjonalism i rozbudowanie opcji' w tym przypadku, bo nie bardzo wiem? Gwarantuje Ci, ze Max ma wiele narzedzi bardziej rozbudowanych, ktorych Maja moze pozazdroscic.

Geezas, powtarzam sie juz nie wiem ktory raz. :>

 

"wiec wg mnie jesli potrzebujesz "do wszystkiego" to moim zdaniem tylko maya..."

Dobrze, ze napisales, ze wg Ciebie... ;)

 

"albo houdini-program monstrum-tez mozna sciagnac for non commercial"

Tutaj juz przesadziles;)

 

 

Chalek: Schematic View nie sluzy do operowania na kluczach. Pomysliles chyba z DopeSheet i CurveEditor (czy jak to sie w Maxiu zwie).

 

Twoja lista zastrzezen wskazuje moim zdaniem na XSI, jako panaceum na te bóle;)

Chociaz...

 

"- narzędzia do selekcji poligonów, punktów itd w editpoly"

Nie bardzo wiem o co chodzi, ale jezeli rzeczywiscie czegos Ci brakuje, to jest do tego masa swietnych plugow.

Rzuc okiem na to: http://www.cgtalk.com/showthread.php?t=181780&page=1

 

 

"- niestabilnośc programu (jest z tym coraz lepiej, ale i tak się wywala za często)"

Wersja 7 wywalila mi sie do tej pory moze z 2 razy. Wierz mi, ze wszystko potrafi sie wywalic. Max jeszcze pozwala najczesciej zapisac Recovery File, a taka Majka po prostu sie zamyka ni z gruchy ni z pietruchy.

 

 

"- unwrapowanie uvw - brak takich opcji jak w ostatnim blenderze"

Zaden inny soft afaik nie ma takiego narzedzia, jak w Blenerze (jezeli dobrze kojarze o co Ci moze chodzic)

 

 

"- nieczytelny dla mnie schematic view sceny (drzewko)"

Drzewko to drzewko, wszedzie jest takie samo;) Chociaz Node`y moga i sa inaczej pooznaczane.

 

 

"- material editor - dla mnie najgorsza czesc programu chyba, malo opcji wyswietlania, nie mozna tego skonfigurowac jak by sie chcialo."

To juz kwestia gustu, ale fakt - schematy sa bardziej przejzyste i latwiej sie orientowac co, gdzie i do czego.

Znam takich, ktorzy Maxowy system wybrali z wlasnej, nieprzymuszonej woli;)

 

O klatkach juz bylo.

 

 

Nikt Ci nie pomoze w doborze programu, jezeli sam tego nei zrobisz. XSI jest super, ale nie przeskoczylem sterowania (nie wiedzialem wtedy, ze mozna wlaczyc manipulatory). Czasem o swietnosci softu decyduja szczegoly, ktorych nie wymienia sie nawet w Features.

 

Nie ma lekko.

 

Reasumujac: jezeli na Twoim miejscu mialbym sie przesiadac, przesiadlbym sie na XSI.

 

Pozdrawiam,

Facialis Majkarz na Maxa ;)

[_michal]

Ja od trzech tygodni nie widziałem maxa. Coraz bardziej się wgłębiam w xsi i wydaje mi się on poważniejszym programem, lepiej jest rozwiązana organizacja sceny, render tree, explorer (nie to co maxowy selection floater), unwrap jest niesamowity. Z drugiej strony prymitywy zawsze po chamsku się ładują w środek sceny, nie można ich stworzyć przeciągając w scenie. xsi ma nieco lepsze narzędzia do polymodelingu (choćby sam bevel), ale z drugiej strony paru rzeczy mi z maxa brakuje (ale to raczej przyzwyczajenie). Niemniej w xsi też się da pracować.

No i historia modelowania rządzi.

[Reanimator]

empeck: w majce tez wszystko nowe laduje w srodku i na poczatku strasznie to wkurza, ale po jakims czasie przestaje przeszkadzac. :)

 

I fakt, brak w Maxie czegos na wzor XSIowego Explorera czy Majkowego Outlinera jest wkurzajace. Zeby chociaz ten durny Selection Floater sie nie zamykal...

[Chalek]

 

Chalek: Schematic View nie sluzy do operowania na kluczach. Pomysliles chyba z DopeSheet i CurveEditor (czy jak to sie w Maxiu zwie).

 

Bardzo możliwe, że pomyliłem, stawiam dopiero pierwsze kroki w animacji.

Twoja lista zastrzezen wskazuje moim zdaniem na XSI, jako panaceum na te bóle;)

 

To już dla mnie jakaś informacja.

 

Nie bardzo wiem o co chodzi, ale jest do tego masa swietnych plugow.

Rzuc okiem na to: http://www.cgtalk.com/showthread.php?t=181780&page=1

Wiem, że są plugi do tego, ale plugi są dlatego, że max w tym niedomaga, gdybym miał się przesiadać to na coś do czego nie trzeba doinstalowywać plugów żeby komfortowo pracować.

Wersja 7 wywalila mi sie do tej pory moze z 2 razy. Wierz mi, ze wszystko potrafi sie wywalic. Max jeszcze pozwala najczesciej zapisac Recovery File, a taka Majka po prostu sie zamyka ni z gruchy ni z pietruchy.

7 faktycznie nie wywala się tak często jak 6, ale nadal się wywala, częściej niż powinna i nie jest to wina windowsa, mojego kompa, cyklistów ani pociągów jeżdżących 200 metrów dalej. Max nie jest najstabilniejszym programem jaki odpaliłem...

 

Zaden inny soft afaik nie ma takiego narzedzia, jak w Blenerze (jezeli dobrze kojarze o co Ci moze chodzic)

 

Tak, o to mi chodzi. Szkoda. Ciekawe, kto pierwszy po Blenderze to zrobi.

 

 

Nikt Ci nie pomoze w doborze programu, jezeli sam tego nei zrobisz. XSI jest super, ale nie przeskoczylem sterowania (nie wiedzialem wtedy, ze mozna wlaczyc manipulatory). Czasem o swietnosci softu decyduja szczegoly, ktorych nie wymienia sie nawet w Features.

 

Nie ma lekko.

Właśnie mi pomagasz, więc może ktoś pomoże. Oczywiście, że sam musze wybrać i zdecydować, ale po to jest forum żeby zapytać. No i pytam a Wy odpowiadacie i o to chodzi. Coś mi się tam powoli klaruje.

[Chalek]

... ale z drugiej strony paru rzeczy mi z maxa brakuje (ale to raczej przyzwyczajenie). Niemniej w xsi też się da pracować.

No i historia modelowania rządzi.

 

Możesz napisać czego dokładnie? Właśnie o takie informacje mi chodzi.

[dirty]

widze, ze szykuje sie kolejna softwarowa wojenka, blee.

 

Chalek, po prostu wyprobuj kazdy z progsow. czemu tyle to trza powtarzac...

[_michal]

Możesz napisać czego dokładnie? Właśnie o takie informacje mi chodzi.

 

Wiesz to nie tyle są rzeczy których brakuje, tylko takie które są rozwiązane w inny sposób. Na początku nie zastanawiasz się jak się pracuje w xsi tolko gdzie są narzędzia z maxa. Na przykład to wstawianie obiektów, albo łapanie się za maxowe skróty klawiszowe. Shift+drag na krawędziach dało się obejść przez duplikowanie krawędzi i translację. Trochę mnie wkurza Project manager i xsi'owe ustawienie tego bałaganu (jak modele, textury itd), wolałbym sobie to poustawiać ręcznie i po swojemu. Też brak mi STL check (albo jeszcze nie znalazłem odpowiednika), weldowanie vertexów które są w tym samym miejscu jest rozwiązane 'dziwnie' no i nie ma jak ustawić niewidocznych krawędzi (maxowe edit triangulation).

 

A historia modelowania to jest normalnie cudo. W explorerze masz zapisane wszystkie operacje na mashu (extrude, move, bevel itd). A najlepsze jest to że do tego jest bezpośredni dostęp, załóżmy że robisz extrude, potem bevela. Bo zbevelowaniu możesz wrócić do extrude i zmienić jego parametry (nie ruszając bevela).

 

Zapewniam że przesiadając się z xsi na maxa byłyby zbliżone problemy.

 

EDIT: tak jak dirty mówi, nie inaczej.

[Tomek Kosiorek]

Zawsze usmiecham sie na takie teksty, chociaz jestem milosnikiem Majki:)

 

Co to znaczy 'profesjonalism i rozbudowanie opcji' w tym przypadku, bo nie bardzo wiem? Gwarantuje Ci, ze Max ma wiele narzedzi bardziej rozbudowanych, ktorych Maja moze pozazdroscic.

Geezas, powtarzam sie juz nie wiem ktory raz. :>

 

Facialis Majkarz na Maxa ;)

ja zawsz episze wg. mnie-nie jestem posiadaczem wiedzy i prawdy absolutnej. Co do tego czego nie rozumiesz:znaczy to dokladnie to co napisalem-max nie przyjmuje chmur punktow, narzedzia do animacji postaci z tego co wiem sa ubozsze(nie licze cs ;)oczywiscie) MEL, czasteczki itd itp-reasumujac-na Twoich gwarancjach bym raczej nie polegal-sam uzywam maxa ze wzgledu na jego prostote i "ubogosc" rozwaizan-te prostote cenie najbardziej bo sie wniej nie gubie-maya wlasnie ze wzgledu no "profesjonalna"filozofie odpada w moich wyborach.Dla mnie mozesz sie powtarzac-nie znam Twoich umiejetnosci czy wiedzy na tyle bys byl moim autorytetem-sory;)

[Reanimator]

Sam sie w niej gubisz, ale polecasz Majke, ktorej mozliwosci i brakow nawet nie znasz?

To co wymieniles to tylko czesc mozliwosci tego programu, byc moze najlepsza. Niestety nijak sie to ma do tego, czego szuka Chalek.

[Tomek Kosiorek]

oki-polecam bo wiem ze jest to dobry; wyprobowany program-nie bede sie kierowal swoimi preferncjami w doradzaniu programu-po prostu staram sie spojzec obiektywnie-byc moze wybierze maya moze lightwave-nie wiem ale warto zeby wiedzial jaki ma wybor-ta dyskusja jest jednak dobra skoro pomaga Chalkowi-no tyle:)ps.maya ma jeszcze fluidy futerka i dobry cloth a max dopiero idzie w te strone-jesli chlopak pisze ze chcialby program ktory moze duzo bez plugow to czemu nie maya?-i peace

[_michal]

'trójkę, trójkę wybierz Panie'

[Reanimator]

Jasne ze peace ;)

 

Moglbym jeszcze podyskutowac na ten temat, ale boje sie, ze atmosfera sie popsuje;)

 

Wiec ide lepiej umyc kotu kuwete, bo capi.

[darkelf]

jaki sadysta, na polko sie wypuszcza kotki sadycho. nasle ci lysy grinpis to bedziesz mial.

a ja mysle, ze zeby tak probowac to trzeba miec duzo hajsu :D.

riposta: pfff, mam dwa kotow i je wypuszczam na pole, jak kaze natura :D. Zniewalasz i uposledzasz biedne stworzenie :>.

[Reanimator]

Darkelfy powinno sie wypuszczac do biblioteki, zeby poczytaly troche o kotach ;)

 

EOT

[Chalek]

Tak sobie czytam i dochodze do wniosku, że bez próbowania się nie obejdzie. Jak będę miał czas zainstaluję sobie XSI, Lightwave i Maykę i podziubię w nich. Jakoś tam mnie nakierowaliście, za co dzięki. Trochę mi się to próbowanie 3 programów nie widzi, bo to jednak trochę czasu, ale nie ma zdaje się wyjścia. Watek oczywiście jest otwarty i nadal z niecierpliwością czekam na kolejne rady.

[_michal]

oczywiście że bez próbowania się nie obejdzie. Dobra, idę spać bo jutro mnie czeka cały dzień modelowania ;>

 

nara

[blood_brother]

Co do radeonow i XSI to chyba zalezy jaki radeon sie trafi. Ja mam Radeona Sapphire 9200 128MB i nie zauwazylem zadnych problemow jakie to opisywal Batou.

Co do selekcji polygonow, krawedzi i point'ow (vertex'ow), to w XSI jest to bardzo wygodnie rozwiazane, poniewaz zaznaczasz jakbys malowal pendzlem po obiekcie. Po przesiadce z maxa wydawalo mi sie to fajne, a teraz wiem, ze jest cudowne:) Co prawda nie wiem jak jest w innych programach.

Jedyna rzecza jaka mnie denerwowala po przesiadce z maxa to tworzenie polygonow po przez wyciaganie edgow. W XSI nalezy nacisnac ctrl+D i dopiero mozna przesuwac (chyba, ze o czyms nie wiem), a w maxiu wystarczylo przytrzymac shift (o ile dobrze pamietam) i mozna bylo tworzyc do woli. Ale to kwestia przyzwyczajenia.

Bardzo wygodna jest tez funkcja bridge edge (do polygonow tez jest ale jeszcze nie korzystalem), ktora tworzy polygon pomiedzy dwiema wybranymi krawedziemi, a w maxie trzeba bylo "wyciagac" krawedz i weldowac krawedzie. Niby sekunda, a cieszy:)

No i jest jeszcze fajna sprawa, ktora dopiero zauwazylem w videotutorialu Miska znajdujacego sie na forum3d. Otoz pracujac na kilku viewportach, nie trzeba sie w nie "wklikiwac" aby moc obrabiac model w danym viewporcie. Wystarczy najecha kursorem i jazda:)

 

Edit: Tomek powiedzial, ze w mayi sa fluidy, futerka itd. W XSI, w wersji advanced, tez sa takie bajery:)

[streaker]

blood_brother - w maxie 7 też jest bridge

a tak wogole nie roZumie czemu wszyscy najeżdzaja na stabilnosc maxa, mam 6 i w ciagu ostatnich 2 miesiecy wywaliła sie moze 1 raz. Fakt, że trzymam w systemie porzadek, zadnych niepotrzebnych programów i sobotnie sprzątanie ;)